در انتخاب روغن موتور مناسب، یکی از مهم‌ترین معیارها نوع سوخت مصرفی و ساختار موتور خودرو محسوب می‌شود. دلیل این امر آن است که موتورهای مختلف نیازهای متفاوتی از نظر روانکاری، تحمل دما، فشار کاری و مقابله با آلودگی دارند. در این مقاله، انواع روغن موتور را بر اساس نوع سوخت و موتور دسته‌بندی کرده و ویژگی‌ها و کاربردهای هر دسته را به‌صورت جامع بررسی می‌کنیم.
۱. روغن موتور برای خودروهای بنزینی
روغن موتور بنزینی مخصوص موتورهایی طراحی شده که با سوخت بنزین کار می‌کنند. اکثر خودروهای سواری که در سطح شهر و جاده تردد می‌کنند از این نوع موتور بهره می‌برند. این روغن‌ها مقاومت بالایی در برابر اکسیداسیون دارند، در دماهای بالا پایداری مطلوبی نشان می‌دهند و از تشکیل رسوبات ناشی از احتراق سوخت بنزین پیشگیری می‌کنند.
کاربرد این روغن‌ها در تمام خودروهای سواری بنزینی گسترده است، چه در موتورهای معمولی و چه در موتورهای مجهز به توربوشارژر. استانداردهای رایجی مانند API SN، API SP و ILSAC GF-6 برای این دسته از روغن‌ها تعریف شده‌اند که هر کدام سطح حفاظت و عملکرد خاصی را تضمین می‌کنند. این استانداردها اطمینان می‌دهند که روغن انتخابی با نیازهای موتور بنزینی شما سازگار است.
۲. روغن موتور برای خودروهای دیزلی
موتورهای دیزلی که عمدتاً در خودروهای سنگین نظیر کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و برخی از خودروهای شاسی‌بلند کاربرد دارند، به دلیل سیکل احتراق فشرده‌تر و دمای کاری بالاتر، شرایط سخت‌تری را بر روغن موتور تحمیل می‌کنند. این موتورها دوده و آلودگی بیشتری نسبت به موتورهای بنزینی تولید می‌کنند.
روغن‌های مخصوص موتورهای دیزلی باید مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر آلودگی، ذرات دوده و فشارهای شدید از خود نشان دهند. خاصیت پاک‌کنندگی و پخش‌کنندگی قوی از ویژگی‌های بارز این روغن‌ها است تا موتور حتی در سخت‌ترین شرایط کاری همچنان عملکرد بهینه‌ای داشته باشد. تولید این روغن‌ها مطابق با استانداردهای سختگیرانه‌ای مانند API CI-4، CJ-4 و CK-4 صورت می‌گیرد.
۳. روغن موتور برای موتورهای دو زمانه
موتورهای دو زمانه که در تجهیزاتی نظیر موتورسیکلت‌های سبک، اره‌برقی، ماشین‌های چمن‌زنی و وسایل تفریحی مختلف به کار می‌روند، سیستم روانکاری منحصربه‌فردی دارند. در این موتورها روغن با سوخت مخلوط شده و همراه آن در فرآیند احتراق شرکت میکند.
این ویژگی خاص، الزامات خاصی را برای روغن‌های دو زمانه ایجاد میکند. آن‌ها باید قابلیت سوختن کامل و تمیز را داشته باشند، حداقل دود تولید کنند و رسوب کمی پس از احتراق به جا بگذارند. علاوه بر این، باید در دورهای بالای موتور روانکاری سریع و مؤثری فراهم آورند. استانداردهای JASO FB، FC و FD به‌طور خاص برای ارزیابی کیفیت این نوع روغن‌ها طراحی شده‌اند.
۴. روغن موتور برای موتورهای چهار زمانه
موتورهای چهار زمانه اگرچه مشابه موتورهای خودروی سواری عمل می‌کنند، اما در مقیاس کوچک‌تر و در کاربردهای خاصی مانند موتورسیکلت‌های سنگین، ژنراتورها یا موتورهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این موتورها نیازمند سیستم روانکاری جداگانه‌ای هستند که روغن در آن مستقل از سوخت عمل میکند.
روغن‌های چهار زمانه باید در برابر گرمای شدید و فشارهای بالا مقاومت مناسبی نشان دهند و از تشکیل رسوبات مضر در دماهای کاری بالا جلوگیری کنند. حفظ گرانروی بهینه در طیف وسیعی از شرایط کاری از دیگر الزامات حیاتی این روغن‌ها محسوب می‌شود. استانداردهای تخصصی مانند JASO MA، MA2 و MB برای طبقه‌بندی و ارزیابی کیفیت این روغن‌ها وضع شده‌اند.
۵. روغن موتور برای خودروهای هیبریدی
خودروهای هیبریدی با ترکیب موتور الکتریکی و احتراقی، الگوی کاری منحصربه‌فردی دارند که تأثیر مستقیمی بر انتخاب روغن موتور می‌گذارد. در این خودروها موتور بنزینی به‌طور متناوب و با فرکانس بالا روشن و خاموش می‌شود که شرایط حرارتی و فشاری خاصی را ایجاد میکند.
روغن‌های مخصوص خودروهای هیبریدی باید گرانروی پایین‌تری نسبت به روغن‌های معمولی داشته باشند تا به کاهش مصرف سوخت کمک کنند. مقاومت فوق‌العاده در برابر اکسیداسیون و سازگاری کامل با سیستم‌های پیشرفته کاهش آلایندگی از دیگر ویژگی‌های ضروری این روغن‌ها است. معمولاً در این خودروها از روغن‌هایی با ویسکوزیته بسیار پایین مانند 0W-16 استفاده می‌شود که عملکرد بهینه را در شرایط مختلف تضمین میکند.
نکات مهم در انتخاب روغن موتور
انتخاب صحیح روغن موتور نیازمند در نظر گیری عوامل متعددی است. اولین و مهم‌ترین منبع اطلاعات، دفترچه راهنمای خودرو است که توصیه‌های دقیق سازنده را شامل می‌شود. همچنین توجه به استانداردهای مربوط به نوع موتور، شرایط آب و هوایی منطقه و نوع رانندگی (شهری، جاده‌ای یا ترکیبی) در این انتخاب تأثیرگذار است.
