دلایل بروز تبخیر روغن
روغن موتور در شرایط عادی باید بتواند در برابر دما و فشار بالا مقاومت کند، اما زمانی که موتور در ترافیک‌های سنگین یا در مسیرهای طولانی و پر فشار کار میکند، دما به‌طور غیرعادی افزایش می‌یابد و اجزای سبک روغن شروع به تبخیر می‌کنند. کیفیت پایین روغن یکی دیگر از دلایل مهم است؛ روغن‌های تقلبی یا فاقد استاندارد به دلیل ضعف در ترکیبات شیمیایی، تحمل حرارتی کمی دارند و سریع‌تر بخار می‌شوند. از سوی دیگر، تأخیر در تعویض روغن نیز این پدیده را تشدید میکند، زیرا با گذشت زمان ترکیبات روغن اکسید می‌شوند و توانایی خود را برای مقاومت در برابر حرارت از دست می‌دهند. نباید نقش سیستم تهویه بخارات یا PCV را نیز نادیده گرفت، چرا که در صورت خرابی، بخارات روغن در موتور باقی می‌مانند و به تشکیل رسوبات کمک می‌کنند. رانندگی طولانی‌مدت با دور موتور بالا یا در شرایطی که موتور تحت بار زیاد قرار دارد هم فشار مضاعفی وارد میکند و شرایط تبخیر را فراهم می‌سازد.
نشانه‌ها و پیامدهای ایجاد رسوبات
اولین نشانه تبخیر روغن معمولاً کاهش سطح روغن در موتور است. راننده ناچار می‌شود در فاصله‌های کوتاه روغن اضافه کند. در ادامه، ممکن است دود آبی از اگزوز خارج شود که نشان‌دهنده ورود بخارات روغن به محفظه احتراق است. با گذشت زمان، ترکیبات تبخیر شده و نیم‌سوز درون موتور به شکل لجن و رسوبات چسبناک در کارتل یا کانال‌های روغن باقی می‌مانند. این رسوبات مسیر روان‌کاری را محدود می‌کنند و باعث می‌شوند قطعاتی چون پیستون، یاتاقان‌ها و میل‌بادامک به‌خوبی روغن‌کاری نشوند. نتیجه چنین شرایطی افزایش اصطکاک، فرسایش سریع‌تر قطعات و در نهایت کاهش توان و بازده موتور خواهد بود. حتی افزایش مصرف سوخت نیز از پیامدهای غیرمستقیم این روند است، زیرا موتور برای جبران توان از دست‌رفته مجبور به کار سخت‌تر می‌شود.
راهکارهای پیشگیری و مقابله
برای جلوگیری از تبخیر روغن و تشکیل رسوبات، استفاده از روغن موتور با کیفیت و دارای استانداردهای معتبر نخستین اقدام است. انتخاب روغن با گرانروی مناسب و توجه به شاخص‌های بین‌المللی مانند API یا ACEA نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد صحیح آن دارد. تعویض به موقع روغن و فیلتر نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا مانع از اکسید شدن بیش از حد روغن و تجمع رسوبات می‌شود. بررسی دوره‌ای سیستم PCV باید در سرویس‌های دوره‌ای خودرو مد نظر قرار گیرد، چرا که عملکرد ضعیف این سیستم یکی از عوامل اصلی افزایش بخارات روغن است. همچنین توصیه می‌شود رانندگی مداوم با فشار بالا و در دور موتورهای بسیار زیاد به حداقل برسد، زیرا این عادت باعث داغ شدن بیش از حد روغن و افزایش نرخ تبخیر می‌شود.
جمع‌بندی
تبخیر روغن و تشکیل رسوبات مشکلی است که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما اگر جدی گرفته نشود، به مرور زمان منجر به خسارت‌های پرهزینه و کاهش عمر موتور خواهد شد. این پدیده معمولاً در نتیجه حرارت بالا، کیفیت نامناسب روغن یا خرابی سیستم تهویه بخارات رخ می‌دهد و نشانه‌هایی مانند کاهش سطح روغن، دود آبی و ایجاد لجن در موتور دارد. با انتخاب روغن استاندارد، رعایت برنامه تعویض منظم و توجه به سلامت قطعات جانبی می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد و از موتور خودرو در برابر آسیب‌های جدی محافظت نمود.
